Voorpublicatie van een artikel dat in Steungroepnieuws nummer 1 van 2026 zal verschijnen.
Aan het eind staan praktische tips.


MEDISCHE EXPERTISEBUREAUS: WAT ALS JE ERMEE TE MAKEN KRIJGT?

Wanneer je als werknemer door ziekte (tijdelijk) niet meer (volledig) kunt werken, krijg je te maken met een bedrijfsarts. Die beoordeelt je belastbaarheid en adviseert jou en je werkgever over je re-integratie. In de praktijk komt het geregeld voor dat een bedrijfsarts voorstelt om een extern medisch expertisebureau in te schakelen. Soms wordt dit ‘belastbaarheidsonderzoek’ genoemd. De druk om hieraan mee te werken is vaak groot.
Bij de Steungroep hoorden we het verhaal van Jantien over haar ervaring met medisch expertisebureau Ergatis. Ze gaf ons toestemming om daarover te schrijven.

In Nederland zijn, naast Ergatis, diverse medische expertisebureaus actief, zoals WPEX, Sazyes (voorheen Psyon) en het Expertise Centrum MediLibra.
Bij deze centra werken verzekeringsartsen en vaak ook psychologen, psychiaters, medisch specialisten, fysiotherapeuten en andere (para)medici. Sommige bureaus werken in de praktijk vooral als een soort verzamelkantoor van individuele medisch deskundigen, bij andere krijg je altijd te maken met een team. Bedrijfsartsen adviseren werkgevers om dit soort bureaus in te schakelen om iemands arbeidsgeschiktheid (mede) vast te stellen. Ook het UWV en rechters maken er gebruik van.
De onderzoeken van deze bureaus zijn vaak kostbaar en de invloed van hun rapportages is groot. Bedrijfsartsen, UWV en rechters nemen ze doorgaans erg serieus. Daarmee hebben ze grote invloed op de kans dat iemand een arbeidsongeschiktheidsuitkering krijgt of houdt.

Jantiens ervaring
In 2021 kreeg Jantien corona. Ze hield ernstige vermoeidheidsklachten over en moest zich uiteindelijk volledig ziekmelden. De bedrijfsarts vond dat Jantien nauwelijks belastbaar was, en dat er zowel bij haar werkgever als bij andere organisaties geen passend werk voor haar mogelijk was. Daarna kreeg Jantien te maken met een nieuwe bedrijfsarts. Die adviseerde expertisebureau Ergatis in te schakelen voor ‘diepgaander onderzoek naar beperkingen en mogelijkheden’. Voor Jantien begon hiermee een periode van onzekerheid en spanning.

Waarom worden expertisebureaus ingeschakeld?
Er kunnen verschillende redenen zijn voor een bedrijfsarts om de inzet van een expertisebureau voor te stellen. Soms is er extra kennis nodig bij ziektebeelden waarbij de bedrijfsarts zich onzeker voelt, zoals ME/CVS of long covid. Maar ook iets anders  kan een rol spelen, namelijk dat een werkgever een ‘loonsanctie’ wil voorkomen. Als het UWV vindt dat een werkgever onvoldoende aan iemands re-integratie heeft gedaan, kan dat als gevolg hebben dat de loondoorbetaling bij ziekte, waartoe een werkgever wettelijk is verplicht, geen twee jaar duurt, maar met maximaal een jaar wordt verlengd. De bedrijfsarts kan het rapport van het medisch expertisebureau gebruiken om zijn re-integratieadviezen te onderbouwen en zo de werkgever extra bescherming bieden tegen dit soort financiële gevolgen. Sommige bureaus staan zelfs bekend als ‘UWV-proof’.

Valse start
Jantien ontving een kopie van de offerte van Ergatis die bij haar vragen opriep. ‘Ik kreeg een formulier waarin gesproken werd over “bijkomende niet-medische factoren” en “werkwijze complexiteit’. Ik had geen idee wat dat betekende. Volgens hun folder worden deze termen toegepast bij arbeidsconflicten, bedrijfsongevallen of loonsancties. Bij mij was daar geen sprake van. Het voelde meteen verkeerd.’
Jantien wist dat bij een eventuele WIA-aanvraag het onderzoeksrapport van Ergatis ook onderdeel zou worden van haar dossier. Daarom vond ze het extra belangrijk dat er geen onjuiste informatie in terecht zou komen. Ondanks veelvuldig navragen bleef het onduidelijk waar de termen vandaan kwamen. Uiteindelijk zorgde de bedrijfsarts ervoor dat ze uit de onderzoeksopdracht werden geschrapt.
Jantien moest vervolgens zelf een afspraak maken voor het onderzoek, maar telefonisch contact met Ergatis was moeizaam omdat de juiste persoon niet bereikbaar was. Na meerdere vergeefse belpogingen kreeg haar werkgever van Ergatis de melding dat Jantien slecht bereikbaar zou zijn. Dit alles frustreerde Jantien behoorlijk en zette de relatie met haar werkgever onder druk.

Moet je altijd meewerken?
Veel werknemers denken dat ze verplicht zijn een onderzoek door een medisch expertisebureau te ondergaan, terwijl dit in werkelijkheid genuanceerder ligt. Als werknemer ben je wettelijk verplicht je in te spannen voor re-integratie. Dat betekent dat je de bedrijfsarts moet helpen jouw belastbaarheid vast te stellen, onder andere door belangrijke informatie te delen en eventueel aanvullend onderzoek te ondergaan. Een expertiseonderzoek kan daar onderdeel van uitmaken. Het is daarom niet verstandig om dit zonder meer te weigeren. Wel kun je je afvragen waarom de bedrijfsarts je belastbaarheid en inzetbaarheid niet zelf kan beoordelen, dat is immers zijn vakgebied. Je hebt in ieder geval het recht om kritische vragen te stellen en te onderzoeken of het voorgestelde bureau de juiste kennis en deskundigheid heeft. Als je daaraan twijfelt, kun je ook zelf een ander bureau of deskundige voorstellen. Je kunt dit het beste met de bedrijfsarts bespreken.

Uiteindelijk kreeg Jantien een afspraak bij Ergatis. Vooraf vroeg ze meermaals om duidelijkheid over de duur en opzet van het onderzoek, maar concrete antwoorden kreeg ze niet. Bij het eerste gesprek met de arts van het bureau liep het mis. Jantien: ‘Ik heb mijn zorgen uitgesproken dat de onderzoeken mogelijk te belastend waren voor mij, en dat ik een terugval, die misschien weken kon duren, wilde vermijden. Volgens de arts was dit niet mogelijk.’ Toen ze uitlegde dat vooral PEM (inspanningsintolerantie) haar het werken bemoeilijkte en ze vroeg hoe ze dat zouden meten, kreeg ze te horen dat haar belastbaarheid alleen op de dag zélf zou worden beoordeeld. 
Het gesprek werd steeds onprettiger. Jantien voelde zich niet serieus genomen en had de indruk dat de arts geen kennis had over haar ziekte. 
Op een bepaald moment zei de arts dat hij alleen verder wilde gaan met het onderzoek als Jantien haar vertrouwen in Ergatis zou uitspreken. Jantien: ‘Ik wilde het onderzoek doen, maar kon mijn vertrouwen niet geven. Mijn ervaring en beperkingen zouden daar niet serieus genomen worden. Ik had het gevoel dat ik te “goed” beoordeeld zou worden, en dat wilde ik niet riskeren.’ De arts brak daarop het onderzoek af en weigerde zelfs de medische documenten die Jantien had meegenomen aan te nemen. Jantien was, na alle moeite die ze had gedaan, stomverbaasd en boos over deze gang van zaken.

Kans op eerlijke beoordeling?
Jantien kreeg de indruk dat de arts van Ergatis geen kennis had van haar ziekte en van het bestaan van PEM. Dit is geen uitzondering: bij artsen van expertisebureaus is de kennis over ziektes zoals ME/CVS en long covid vaak beperkt. Hierdoor kunnen hun persoonlijke opvattingen en vooroordelen een grotere rol spelen en de neiging om te psychologiseren is dan vaak groot. Naar aanleiding van het advies van de Gezondheidsraad over ME/CVS (2018) benadrukte de medisch directeur van Ergatis op hun website bijvoorbeeld het belang van ‘gedegen onderzoek’ naar ‘de gedachten en gedragspatronen van de patiënt’ die ‘op enig moment een belemmering (kunnen) vormen voor verder herstel’. Bovendien worden adviezen van behandelaars en artsen met specifieke expertise niet altijd meegenomen, wat de kans op een eerlijke beoordeling verder verkleint. Uit wat we bij het Steungroep-spreekuur horen, blijkt dat Ergatis bij ME-patiënten regelmatig tot de conclusie komt dat er geen urenbeperking nodig is, of dat die hoogstens 20 uur per week mag zijn, ook als mensen in de praktijk lang niet zoveel uren kunnen werken.

Klacht 
Nadat de arts het traject had stilgezet, bleef het een tijd lang onduidelijk hoe het vervolg eruit zou zien. Jantien had door de hele geschiedenis geen vertrouwen meer in het bureau. De bedrijfsarts vond daarom dat voortzetting van het onderzoek geen zin had, waarna het traject definitief werd beëindigd.

De ervaring bezorgde Jantien veel stress. Ze besloot een klacht in te dienen bij Ergatis waarin ze schrijft dat het bedrijf ‘op een onfatsoenlijke manier met kwetsbare, zieke mensen omspringt’. De afhandeling van haar klacht verliep moeizaam, maar uiteindelijk kreeg ze een brief waarin Ergatis het stoppen van het traject een zorgvuldige beslissing noemt: ‘Wij beschouwden Ergatis niet langer als de geschikte partij om u te onderzoeken. Dat u dit als onfatsoenlijk heeft ervaren vinden wij heel vervelend en wij herkennen ons hier niet in.’
De vraag blijft waarom Ergatis zich niet langer geschikt vond voor het onderzoek. Lag dat aan hun weigering rekening te houden met de mogelijke negatieve effecten van hun onderzoeksmethode op de gezondheid van mensen met PEM (zoals bij ME of long covid)? Ergatis lijkt dit niet te erkennen maar de oorzaak vooral te wijten aan de persoonlijke opstelling en het gebrek aan vertrouwen van Jantien.

Afloop
Het stoppen van het traject bij Ergatis had uiteindelijk geen financiële gevolgen voor Jantien. Na een nieuwe coronabesmetting concludeerde de bedrijfsarts dat Jantien geen arbeidsmogelijkheden had. Jantien vroeg vervolgens een WIA-uitkering aan bij het UWV, die haar een WGA-uitkering van 80–100% toekende.
Jantien: ‘Het gaf me uiteindelijk rust om te weten dat mijn situatie is erkend, ondanks alles wat er misging bij het expertisebureau.’

Praktische tips bij een medisch expertiseonderzoek

Wanneer de bedrijfsarts de inzet van een medisch expertisebureau voorstelt:

1. Wees kritisch op het advies van de bedrijfsarts om een extern bureau in te schakelen: stem niet zomaar toe, maar vraag waarom een extern bureau nodig is. Controleer altijd de onderzoeksvragen en bespreek het als je het er niet eens bent. 
2. Neem vooraf contact op met de Steungroep om ervaringen met het bureau of de deskundige te checken.
3. Vraag naar de visie van de deskundige op ME/CVS of long covid. Zoek ervaringen online of via andere patiënten.
4. Overweeg alternatieven: stel eventueel een ander bureau of een andere deskundige voor.
5. Vraag duidelijkheid over plaats, afstand, duur, pauzes en intensiteit van het onderzoek en of die passen bij jouw belastbaarheid.     
6. Weigeren kan, mits goed onderbouwd: leg aan de bedrijfsarts en je werkgever uit waarom deelname te belastend is of waarom je twijfelt aan de noodzaak van het onderzoek of de geschiktheid van het bureau.

Wanneer je besluit mee te werken:

1. Bereid je goed voor: verzamel belangrijke informatie over je medische onderzoeken, diagnoses en behandelingen (zoals eigen overzichten of brieven van je behandelaars). Maak daarnaast een duidelijk overzicht van het verloop van je ziekte, breng je beperkingen in kaart en stel één of meer ‘dagverhalen’ op. Veel van de tips op onze webpagina ‘Eerste hulp bij herkeuring' zijn ook hier van toepassing. Onder ‘Handige documenten’ vind je bovendien allerlei hulpmiddelen, waaronder het geactualiseerde ‘Invulschema dagelijkse activiteiten’, waarmee je jouw dagverhaal overzichtelijk kunt vastleggen en een ‘checklist beperkingen en invulschema mogelijkheden’ (login als donateur) om je beperkingen goed in kaart te brengen.
2. Breng je huisarts en eventuele behandelaars op de hoogte, omdat zij mogelijk om informatie worden gevraagd (dat kan alleen met jouw schriftelijke machtiging). Bespreek met hen wat voor informatie zij zullen geven. 
3. Controleer rapportages: Zoek op onze website naar het document 'Uw recht op inzage, correctie, aanvulling en verwijdering' en maak zo nodig gebruik van dit recht. 
4. Krijg je tijdens het traject twijfels, stop dan tussentijds je medewerking en bespreek dit met de bedrijfsarts en je werkgever.